Historia jonë e përbashkët mund të tregohet përmes fuqisë së fotografisë. Redaktorët fotografikë të National Geographic zgjodhën një imazh për secilin vit të këtij shekulli që pasqyron ngjarjet më të rëndësishme të epokës, nga luftërat dhe tragjeditë njerëzore, te zbulimet shkencore dhe speciet e shpëtuara nga zhdukja. Lexoni më tej për t’i parë të gjitha, dhe për më shumë fotografi mbresëlënëse, mos humbisni përzgjedhjen tonë të Fotografive të Vitit 2024.
2000
Një elefant që ecën përgjatë brigjeve të jugperëndimit të Gabonit. Në fillim të shekullit, ekologu Michael Fay ndërmori një udhëtim prej 2,000 miljesh nëpër Afrikën qendrore për të studiuar zonat e mbetura të natyrës së paprekur. Fotografitë prekëse të Nick Nichols nga kjo ekspeditë ndihmuan në nxitjen e qeverisë së Gabonit për të krijuar 13 parqe kombëtare në vitin 2002.
2001
Fillimi i shekullit 21 u përcaktua nga sulmet terroriste të 11 Shtatorit 2001. Fotografi Robert Clark kapi momentin kur një avion i dytë u përplas me Qendrën Botërore të Tregtisë në New York. “Tarraca e ndërtesës sime nisi të mbushej me njerëzit që qanin, përqafoheshin dhe shikonin të tronditur,” kujton më vonë Clark. “Mendimi im i parë i qartë ishte se po shikoja botën të ndryshonte.”
2002
Në një reportazh për National Geographic, Jodi Cobb fotografoi disa nga 27 milionë njerëzit në mbarë botën që janë viktima të tregtisë moderne të skllevërve në shekullin 21. Shumica janë punëtorë me borxh, si kjo familje që grumbullon dhe transporton tulla për të shlyer borxhin ndaj pronarëve të një furre në juglindje të Indisë. Duke përdorur norma të larta interesi dhe kontabilitet mashtrues, pronarët shfrytëzues sigurohen që punëtorët të mos e shlyejnë kurrë borxhin i cili shpesh u kalon më pas fëmijëve të tyre.
2003
Marinsat amerikanë ndihmojnë popullin irakian të rrëzojë një statujë të Saddam Hussein-it në Sheshin Firdos të Bagdadit në prill 2003, një muaj pas pushtimit të Irakut nga një koalicion i udhëhequr nga SHBA dhe rrëzimit të regjimit shtypës të Hussein-it. Fotografja Alexandra Boulat dokumentoi javët e para të luftës për National Geographic, por konflikti nuk do të përfundonte deri në tërheqjen e forcave amerikane në dhjetor 2011.
2004
Një natyralist vëzhgon poshtë në ujërat smaragd të lumit Okavango të Botswanas. Në një rajon tharë nga thatësia, përmbytjet sezonale të shkaktuara nga shiu, rreth 500 milje larg në Angolë, janë pothuajse mrekulli. Fotograf David Doubilet kapti biodiversitetin e pasur të rajonit duke përfshirë bufalet, krokodilat, peshqit mackë, dhe gurdhët zhytës për revistën në vitin 2004; në vitet pasuese, Shoqata National Geographic ka nisur një iniciativë për të mbrojtur këto ujëra jetësdhënëse.
2005
Një peshkaqen thresher kapet për vdekje në një rrjetë peshkimi në Gjirin e Kalifornisë, Meksikë. Kur fotografi Brian Skerry e realizoi këtë foto në vitin 2005, vlerësohej se rreth 40 milionë peshkaqenë vriteshin çdo vit për pendët e tyre. Megjithëse prerja e pendëve të peshkaqenëve është ndaluar në ujërat amerikane që nga viti 2000, kjo praktikë është rritur paralelisht me kërkesën për supë me pendë peshkaqeni. Sot, mund të vriten deri në 100 milionë peshkaqenë çdo vit.
2006
Të shpejtë dhe të shkathët, fokat leopard janë gjuetare të afta. Por me njerëzit, ato janë më shumë kureshtare sesa të rrezikshme, siç e zbuloi fotografi Paul Nicklen kur një femër 3.6 metra e gjatë iu afrua në detin e Antarktidës në vitin 2006. Duke lëshuar prenë e saj, një këlysh pinguini, foka në vend të saj e përpiu për një çast kamerën e Nicklen-it dhe pjesën më të madhe të kokës së tij në gojën e saj.
2007
Në vitin 2007, kishin mbetur vetëm rreth 720 gorilla malore në të gjithë botën, kur shtatë prej tyre u gjetën të vrarë në Parkun Kombëtar Virunga në Republikën Demokratike të Kongos. Fotot tronditëse të Brent Stirton me gorillat e masakruara, viktima të tregtisë së paligjshme të qymyrit në rajon, ngjallën zemërim të madh në mbarë botën. Sot, këto gorilla vazhdojnë të jenë të rrezikuara nga humbja e habitatit dhe ndryshimet klimatike.
2008
Blegtori Simon Booth, dikur kulloste 250 krerë bagëti në fermën e tij në juglindje të Australisë. Por kur fotografja Amy Toensing e vizitoi në vitin 2008, rajoni po përjetonte thatësirën më shkatërruese në historinë e regjistruar, e cila detyroi shumë fermerë si Booth të shisnin bagëtitë e tyre. Zona ishte një nga viktimat e para të klimës në ndryshim, që kishte tharë lumenjtë, kishte shkatërruar të mbjellat dhe kishte vënë komunitetet kundër njëri-tjetrit në luftën për ujë.
2009
Dy gra presin të bllokuara në anë të një mali në Afganistan. Kur fotografja Lynsey Addario i hasi, Noor Nisa (djathtas) ishte në lindje dhe po udhëtonte drejt spitalit në Faizabad me nënën dhe burrin e saj, i cili ishte larguar për të kërkuar ndihmë pasi makina u prish gjatë udhëtimit katërorësh. Addario, e cila ka kaluar më shumë se një dekadë duke hedhur dritë mbi vdekshmërinë amësore, përfundoi duke i çuar vetë në spital.
2010
Nuse të mitura qëndrojnë pranë bashkëshortëve të tyre jashtë shtëpisë malore në Hajjah, Jemen, në korrik të vitit 2010. “Sa herë që e shihja, fshihesha,” tha Tahani (me rozë) për ditët e para të martesës me Majedin, me të cilin u martua kur ishte vetëm 6 vjeç dhe ai 25. Fotografja Stephanie Sinclair ka dokumentuar për më shumë se një dekadë botën tronditëse të martesave të fëmijëve.
2011
Fotografi i National Geographic, Joel Sartore, kapi këtë imazh të një gepardi trevjeçar si pjesë e projektit të tij Photo Ark, i cili përdor fuqinë e fotografisë për të frymëzuar njerëzit që të shpëtojnë speciet e rrezikuara nga zhdukja deri në fund të këtij shekulli. Që nga nisja e projektit në vitin 2005, Sartore ka realizuar portrete të më shumë se 10,000 specieve që jetojnë në kopshtet zoologjike dhe rezervatet e kafshëve të egra në mbarë botën.
2012
Shiko më nga afër: Kjo nuk është një gaforre mashkull e zakonshme, por një krustac zombi që është pushtuar nga një barnakël parazitare. Fotografit Anand Varma i janë dashur vite për të dokumentuar botën e parazitëve që kontrollojnë mendjen, si ky rast, ku paraziti përdor fuqinë e tij për të zgjeruar barkun e gaforres, duke krijuar një mitër të rreme që do ta mbushë me vezët e veta.
2013
Në vitin 2013, shkrimtari Paul Salopek ndërmori një udhëtim prej 21,000 miljesh përmes katër kontinenteve për të ndjekur gjurmët e 60,000 viteve të migrimit njerëzor. Fotografi John Stanmeyer e shoqëroi Salopekun në pjesën e parë të këtij rrugëtimi. Në këtë imazh, ai kap momentin ku emigrantë somalezë janë grumbulluar në brigjet e qytetit të Xhibutit duke u përpjekur të kapin sinjale të lira telefoni celular.
201
Të qenit ari në shekullin 20 ishte jashtëzakonisht e rrezikshme. I kërcënuar nga gjuetia dhe humbja e habitatit, numri i tyre ra deri në vetëm 600 në vitet 1960. Por mbrojtjet e ofruara nga Akti i Specieve të Rrezikuara në SHBA ndihmuan në përmirësimin e situatës. Deri në vitet 2010, kishte gati 1,000 arinj vetëm në rajonin e Yellowstone, përfshirë edhe këtë që Charlie Hamilton James e fotografoi duke u ushqyer me një kërmë bizoni në Parkun Kombëtar Grand Teton.
2015
Susan Potter u bë një trup i pavdekshëm ditën që vdiq, në shkurt të vitit 2015. Pesëmbëdhjetë vite më parë, Potter kishte rënë dakord të dhuronte trupin e saj për shkencën. Fotografia Lynn Johnson kapi këtë imazh të trupit të saj të mbështjellë në alkool polivinil, pak çaste para se të ngrinte dhe të pritej në 27,000 copë, për t’u ringjallur si një kadaver dixhitale nga e cila studentët e mjekësisë do të mësojnë për shumë vite me radhë.
2016
Vëllezërit e motrat Julie, Antonio dhe India Abron marrin furnizimin e tyre ditor me ujë të ambalazhuar nga Stacioni i Zjarrfikësve Nr. 3, një pikë shpërndarjeje uji në Flint, Michigan. Në vitin 2016, fotografi Wayne Lawrence realizoi një seri portretesh që tregojnë sesi kishte ndryshuar jeta për banorët e Flint pas ndotjes së furnizimit me ujë të qytetit në vitin 2014. Kriza çoi në dorëheqjen e zyrtarëve lokalë dhe shtetërorë, të cilët me neglizhencën e tyre rrezikuan shëndetin e qytetarëve, përfshirë rreth 12,000 fëmijë.
2017
Katie Stubblefield humbi fytyrën kur ishte vetëm 18 vjeç. Kur kirurgët i dhuruan një të re tre vite më vonë, në vitin 2017, ajo u bë rasti i 40-të i njohur në botë i transplantit të fytyrës. Fotografet e National Geographic, Maggie Steber dhe Lynn Johnson, ndoqën hap pas hapi procesin e këtij transplantimi për një histori mahnitëse që zbukuronte kopertinën e numrit të shtatorit 2018.
Lynn Johnson kapi këtë imazh të kirurgëve duke hequr fytyrën nga donatorja e organeve, Adrea Schneider. “Të bënte të vëre në dyshim gjithçka që dimë dhe mendojmë për identitetin,” tha ajo më vonë. “Nuk është thjesht ind. Është një qenie njerëzore.”
2018
Një rojtar i jetës së egër ngushëllon Sudanin, rinon e fundit mashkull të racës veriore të bardhë, pak çaste para se të ndërronte jetë në mars të vitit 2018. Fotografja Ami Vitale e takoi për herë të parë Sudanin në vitin 2009 dhe që atëherë i është përkushtuar dokumentimit të fatit tragjik të kësaj nënspecie, thuajse e zhdukur për shkak të gjuetarëve që e çmojnë bririn e rinocerontit. Sot kanë mbetur vetëm dy femra, dhe shkencëtarët po bëjnë përpjekje të guximshme për të ringjallur popullatën e rinocerontëve përmes fekondimit in vitro.
2019
“Kur u rrethuam nga morsat, kasollja po dridhej,” shkroi Evgenia Arbugaeva në numrin e dhjetorit 2019 të revistës. E lindur në Arktikun Rus, Arbugaeva u rikthye në vendlindje për të kapur ritmin më të ngadaltë të jetës në këtë peizazh të akull, duke ndarë për dy javë një kasolle druri me një shkencëtar që po studionte morsat. “Për tre nga ato ditë, ishim të bllokuar brenda,” thotë ajo, “duke u kujdesur të mos shkaktonim panik mes rreth 100,000 morsave që ishin grumbulluar përreth nesh, lëvizjet dhe përleshjet e të cilëve e tundnin kasollen.”
2020
Në maj, pamjet e vdekjes së ngadaltë të George Floyd ndërsa ndodhej në paraburgim policor shkaktuan zemërim të madh dhe një përballje kombëtare në mbarë Shtetet e Bashkuara. Ndërsa protestuesit e lëvizjes Black Lives Matter dolën në rrugë, shumë prej tyre kërkuan gjithashtu heqjen e monumenteve të ushtarëve konfederatë që luftuan për ruajtjen e skllavërisë. Në Richmond, Virginia, fotografi Kris Graves kapi momentin kur aktivistët e shndërruan statujën e gjeneralit konfederat Robert E. Lee në një memorial për George Floyd.
2021
Zjarret masive përfshinë pjesën perëndimore të Amerikës së Veriut gjatë gjithë vitit 2021, ndërsa zjarrfikësit luftuan për t’i vënë nën kontroll. Zjarri “Dixie” në Kaliforni dogji pothuajse një milion hektarë, duke u bërë zjarri i dytë më i madh në historinë e shtetit. Fotografja Lynsey Addario e krahasoi përvojën e saj duke dokumentuar këto zjarrëvënie vdekjeprurëse me konfliktet globale që ka mbuluar gjatë gjithë karrierës së saj.
Numri dhe përmasat e zjarreve në Amerikën e Veriut kanë shënuar rritje vitet e fundit, të nxitura pjesërisht nga ndryshimet klimatike, të cilat përkeqësojnë kushtet e nxehta dhe të thata që thajnë bimësinë e gjallë dhe të vdekur, duke e bërë atë më të rrezikshme për t’u përfshirë nga flakët.
2022
Quannah Rose Chasinghorse e cila është me prejardhje Hän Gwich’in dhe Sičangu/Oglala Lakota, ngre grushtin për të nderuar “rezistencën dhe luftën e paraardhësve të mi që mbijetuan gjenocidin dhe vazhduan të qëndrojnë.” Modelja dhe aktivistja u shfaq në kopertinën e numrit të korrikut 2022, i cili trajtoi përpjekjet për sovranitetin e popujve autoktonë.
“Sovraniteti është liria për të qenë vetvetja,” thotë Exploruesi i National Geographic, Kiliii Yüyan, i cili realizoi këtë portret të fuqishëm për historinë kryesore. Ai e krijoi këtë imazh si një mënyrë për t’u shkëputur nga narrativat e vjetra që e paraqesin popullin indigjen thjesht si viktimë.
2023
Lakuriqët e natës shpesh fajësohen kur një sëmundje kalon nga kafshët te njerëzit—dhe pandemia e COVID-it nuk e ndihmoi aspak reputacionin e tyre. Por shkencëtarët dhe ambientalistët prej kohësh theksojnë se nuk duhet t’i kemi frikë këto krijesa të jashtëzakonshme, por duhet t’i mbrojmë.
Dhe me të vërtetë janë të jashtëzakonshëm: nuk preken nga kanceri, mund të rregullojnë temperaturën e trupit në të dy ekstremet, dhe janë gjitarët e vetëm fluturues në Tokë—edhe pse dimë çuditërisht pak për mënyrën se si e bëjnë këtë. Studiuesit në Universitetin Brown po ndryshojnë këtë realitet përmes kërkimeve të thelluara mbi fluturimin te lloje të ndryshme lakuriqësh—përfshirë lakuriqin egjiptian të frutave (Rousettus aegyptiacus), të cilin Nichole Sobecki e ka kapur në këtë imazh duke rrahur krahët në një tunel fluturimi.
2024
Viti 2024 na dha një arsye të re për të shpresuar në mbijetesën e rinocerontit të bardh verior. Aktualisht kanë mbetur vetëm dy ekzemplarë në planet, të dyja femra. Megjithatë, ekziston mundësia që kjo specie të riprodhohet sërish.
